چگونه ذهنمان ما را فریب می دهد
ذهن دقل باز چگونه ذهن ما را فریب میدهد
بخش بزرگی از تصمیم های ما ناخودآگاه و در اثر فیلتر های ذهنی ما که از کودکی انباشت کردیم صورت میگیرد
حتی وقتی فکر میکنیم که صد درصد داریم آگاهانه تصمیم میگیریم از مسیرهای میان بر ذهن فریبکار استفاده میکنیم
حالا چاره چیه ؟
میتونیم تا حدودی این مسیرها رو شناسایی کنیم
که ذهن فریبکار رو بشناسیم
تفکر شهودی و تحلیلی رو بدونیم
و با تفکر آگاهانه و گرفتن تصمیمات آگاهانه تر زندگی بهتری داشته باشم
با یادگیری تفکر آگاهانه با کمک دنیل کانمن
با راهنمایی ها و مثالهای قابل درک
برسیم به جاییکه
ذهن مونو بهتر بشناسیم
فیلترهای ذهنی رو تشخیص بدیم
و آگاهانه تر زندگی کنیم
دنیل کانمن
Daniel Kahneman
روانشناس برجسته و برنده‌ی نوبل اقتصاد، در کتاب معروف خود «تفکر، سریع و کند» (Thinking, Fast and Slow)
آموزه‌های ژرفی درباره فریب‌پذیری ذهن ارائه میدهد. او با پژوهش‌های دقیق، نشان میدهد که ذهن ما به طور سیستماتیک در معرض خطاها و سوگیری‌هایی قرار دارد که تصمیم‌گیری‌مان را منحرف می‌کنند.
در ادامه، به آموزه‌های کلیدی کانمن در مورد فریب ذهن می‌پردازم کاملاً جزئی، کاربردی، و با مثالهای ملموس:
🎭 ۱. سیستم ۱ و سیستم۲ دو شیوه تفکر
کانمن می‌گوید ذهن ما دو سیستم دارد:
📌 سیستم ۱: سریع، شهودی، اتوماتیک، و احساسی
تصمیم‌گیری فوری، مثل وقتی که به سرعت از ترمز استفاده میکنیم یا یک چهره‌ی آشنا را تشخیص می‌دهیم.
📌 سیستم ۲ کند، تحلیلی، آگاهانه و منطقی
درگیر محاسبات، حل مسأله، تصمیم‌گیری آگاهانه؛ مثلاً وقتی که در حال حل یک معادله ریاضی هستید.
✅ مثال ملموس:
تصور کنید در خیابان مردی با ظاهری ژنده‌پوش و موهای ژولیده می‌بینید. سیستم ۱ فوری فکر می‌کند: «بی‌خانمان، شاید خطرناک
اما اگر فرصت داشته باشید که با او حرف بزنید (و سیستم ۲ فعال شود)، ممکن است بفهمید او استاد دانشگاهی است که فقط لباس عجیب پوشیده!
🧠 فریب ذهن از آن‌جا شروع می‌شود که ما به سیستم ۱ بیش از حد اعتماد میکنیم.
🎯 ۲. سوگیری تأییدی (Confirmation Bias)
ما تمایل داریم فقط اطلاعاتی را ببینیم که باورهای فعلی‌مان را تأیید می‌کند.
✅ مثال ملموس:
اگر فکر می‌کنید فلان رژیم غذایی عالی‌ست، فقط مقاله‌هایی را می‌خوانید که آن را تأیید می‌کنند، و نتایج منفی را نادیده می‌گیرید.
🧠 ذهن ما فریب می‌خورد چون دنبال «درست بودن» است، نه «درک درست».
چگونه ذهنمان ما را فریب می دهد
🎲 ۳. اثر قاب‌بندی (Framing Effect)
نحوه بیان یک مسأله بر تصمیم ما تأثیر می‌گذارد، حتی اگر واقعیت یکسان 🌰باشد.
✅ مثال ملموس
گزینه A
با این عمل جراحی، ۹۰٪ احتمال زنده ماندن هست.
گزینه B
با این عمل جراحی، ۱۰٪ احتمال مرگ هست.
هر دو یکی هستند، اما اکثر افراد گزینه A را ترجیح می‌دهند چون «قاب مثبت» دارد.
🧠 ذهن تحت تأثیر زبان قرار میگیرد، نه منطق صرف.
💰 ۴. زیان‌گریزی (Loss Aversion)
ما بیشتر از اینکه به بردن علاقه‌مند باشیم، از باختن متنفر هستیم.
✅ مثال ملموس
اگر به شما بگویند یا ۵۰ هزار تومان را قطعی دریافت کنید، یا ۵۰٪ احتمال دریافت ۱۰۰ هزار تومان (و ۵۰٪ احتمال دریافت هیچ چیز)، اکثر افراد پول قطعی را ترجیح می‌دهند — حتی اگر دومی از نظر آماری بهتر باشد.
🧠 ذهن ما «ضرر» را بزرگ‌تر از «سود» تجربه می‌کند.
📊 ۵. قانون اعداد کوچک
ما تمایل داریم از مشاهدات کوچک نتیجه‌گیری‌های کلی بگیریم.
✅ مثال ملموس:
دو نفر را می‌شناسید که بعد از واکسن بیمار شدند؟ فوراً نتیجه می‌گیرید واکسن خطرناک است. در حالی که میلیون‌ها نفر بدون مشکل واکسن زده‌اند.
🧠 مغز ما در درک آمار، ضعیف است و زود فریب نمونه‌های محدود را می‌خورد.
👤 ۶. سوگیری لنگر (Anchoring Bias)
اولین عدد یا اطلاعاتی که می‌شنویم، مانند لنگر عمل می‌کند و بر قضاوت‌مان اثر می‌گذارد.
✅ مثال ملموس:
وقتی فروشنده‌ای ابتدا می‌گوید «قیمت واقعی این لباس ۵ میلیون است، ولی برای شما فقط ۲ میلیون
ما تصور میکنیم تخفیف بزرگی گرفته‌ایم، در حالی که شاید ارزش واقعی آن لباس ۸۰۰ هزار تومان باشد!
⌛️ ۷. توهم درک گذشته (Hindsight Bias)
پس از وقوع یک اتفاق، فکر میکنیم قبلاً آن را پیش‌بینی کرده بودیم.
✅ مثال ملموس:
پس از شکست یک تیم ورزشی، می‌گویید: «از اول معلوم بود می‌بازن
در حالی که قبل از بازی اصلاً این‌قدر مطمئن نبودید!
🧠 ذهن، گذشته را بازنویسی می‌کند تا احساس کنترل یا پیش‌بینی‌پذیری بیشتری داشته باشد.
🧮 ۸. میانگین‌گیری احساسی (Affect Heuristic)
احساسات لحظه‌ای‌مان روی قضاوت‌های عقلانی‌مان تأثیر می‌گذارند.
✅ مثال ملموس:
اگر از کسی خوشتان نیاید، احتمال اینکه نظرش را نادرست بدانید بیشتر است، حتی اگر حرف منطقی بزند.
🧩 نتیجه‌گیری عملی برای درمانگران و مربیان:
• ذهن انسان بیشتر دنبال «ساده‌سازی
است تا
واقع‌بینی».
نباید به شهود اولیه اعتماد کامل کرد؛ تأمل، تحلیل، و بازاندیشی لازم است.
آموزش تفکر نقادانه، آگاهی از سوگیری‌ها، و تمرین تصمیم‌گیری آگاهانه، می‌تواند از فریب ذهن بکاهد.
آموزش تفکر نقادانه، آگاهی از سوگیری‌ها، و تمرین تصمیم‌گیری آگاهانه، می‌تواند از فریب ذهن بکاهد.
یه جرقه ی کوچک میتونه تاریکی رو روشن کنه
یک گام شروع کن
یک گام شروع کن
منیژه حاتمی متخصص ، روانشناس ، هیپنوتراپ ، مدرس ، محقق و در حوزه هیپنوتیزم و رشد فردی ، جزء برترین درمانگران و رواشناسان است که به مراجعین کمک می کند تا زندگی سالم و خوبی داشته باشند.
اگر دچار هر کدام از موارد فوق هستید همین الان برای دریافت مشاوره خود اقدام کنید کافیه به شماره واتساپ ۰۹۳۶۲۳۸۲۱۱۶ پیام جهت نوبتدهی مشاوره دهید.
چگونه ذهنمان ما را فریب می دهد
